Powóz, który Muzeum Historyczne w Ełku nabyło w 2019 roku od prywatnej osoby z okolic Grajewa na stałe wzbogacił zbiory instytucji oraz stał się częścią wystawy, którą można od dzisiaj zwiedzać. Karety tego typu powszechne były wśród polskich wyższych warstw społecznych w XVII wieku. Pojazd był zazwyczaj używany na wsiach przez zamożniejszych gospodarzy i księży. W Wielkopolsce określany był mianem budy lub plewagi.
- Muzeum jest odpowiednim miejscem, żeby wyeksponować tego typu pojazd. Staramy się w Ełku w atrakcyjny sposób opowiadać historię rozwoju transportu w Polsce i w naszym regionie. Przypuszczam, że już w momencie kiedy kolej wąskotorowa była rozwinięta, właśnie podobnymi karetami byli dowożeni na stację mieszkańcy, którzy wybierali się w dalszą podróż. Transport kojarzy się z koleją, samochodami, a tutaj mamy pojazd konny, który przybył do nas z daleka – powiedział Tomasz Andrukiewicz, prezydent Ełku.
Jest to kareta typowa dla terenów Śląska Cieszyńskiego. Swą nazwę, tj. plauka, zawdzięcza skórzanemu zadaszeniu nad kozłem. Pojazd zakupiony przez muzeum pochodzi z końca XIX wieku i zachowane ma wszystkie części konstrukcyjne podwozia oraz nadwozie. Egzemplarz ma zachowaną oryginalną tapicerkę wnętrza jak i kozła (oprócz materacyka) oraz fartuch stangrecki (tj. skórzane zadaszenie), a także oryginalne zaczepy.
Konserwacja przeprowadzona została w taki sposób, by w minimalnym stopniu ingerować w substancję zabytku. Założeniem konserwatorskim było zachowanie śladów użytkowania, śladów zniszczenia. Podczas prac konserwatorskich dochowano staranności, by zachować oryginalne elementy zabytkowe, w szczególności konserwując tapicerkę i przeprowadzając renowację pojazdu. Konserwacja obejmowała elementy drewniane, metalowe, ze skóry naturalnej, imitujących skórę oraz tkaniny stanowiące element wykończenia karety.
- Jest to obiekt niezwykle cenny i unikatowy w skali całego kraju i zbiorów, które mamy w Polsce. Niewiele muzeów w Polsce zbiera karety i niewiele egzemplarzy zachowało się do naszych czasów. Największymi ośrodkami są muzeum w Łańcucie czy pałac w Rogalinie, który jest oddziałem Muzeum Narodowego w Poznaniu. Ale nawet na tle pojazdów, które są w tamtych muzeach, tan jest naprawdę wyjątkowy. Głownie dlatego, że przetrwał we właściwie niezmienionym stanie do dnia dzisiejszego. Został też poddany prawdziwej konserwacji – powiedział Przemysław Gorek, konserwator.
Źródło: elk.pl
Wiecej informacji:
Kareta typu plauka z Muzeum Historycznego w Ełku to czterokołowy pojazd zaprzęgowy w kształcie prostopadłościanu. Ten typ powozu rozpowszechnił się wśród polskich wyższych warstw społecznych w XVII wieku. Początkowo pudło zawieszane było na rzemiennych pasach, podobnie jak w kolebkach. W XVIII wieku do użytku weszły resory. Duże karety nazywano landarami od niemieckiego miasta Landau in der Pfalz, słynącego z wyrobu pojazdów konnych. Pojazd zazwyczaj używany na wsiach przez zamożniejszych gospodarzy i księży. W Wielkopolsce pojazd określany mianem budy lub plewagi.
Kareta została zakupiona w 2019 roku, celem włączenia jej do ekspozycji muzealnej.
Konserwacja przeprowadzona przez firmę RAFAŁ GRABOWSKI TRANSFER ART-SYSTEM (rozstrzygnięcie przetargu i podpisanie umowy z wykonawcą nastąpiło w lipcu 2020 roku) miała charakter zachowawczy i została przeprowadzona w taki sposób, by w minimalnym stopniu ingerować w substancję zabytku. Podczas prac konserwatorskich dochowano jak największej staranności, by zachować substancję zabytkową, w szczególności konserwując tapicerkę i przeprowadzając renowację pojazdu. Konserwacja obejmowała elementy drewniane, metalowe, ze skóry naturalnej, imitujących skórę oraz tkaniny stanowiące element wykończenia karety.
Podczas konferencji konserwatorzy opowiedzą o procesie konserwacji tego unikatowego zabytku techniki, poznamy wiele nieznanych dotychczas ciekawostek i szczegółów technicznych pojazdu oraz usłyszymy o znalezionych w nim przedmiotach.
Wartość zadania wyniosła 344.765,28 zł, z czego wartość dofinansowania ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Wspieranie działań muzealnych 2020” to 204.800,00 zł.
Dodatkowo w ramach projektu:
Przygotowanie i przeprowadzenie bezpłatnych zajęć edukacyjnych "Historia rozwoju transportu" skierowanych do przedszkolaków oraz uczniów szkół podstawowych i ponadpodstawowych, podczas których prześledzimy historię rozwoju transportu. Przy wykorzystaniu modeli oraz oryginalnych eksponatów poznamy dawne środki transportu takie jak: wóz, dyliżans, kareta, parowóz, lokomotywa spalinowa. Porozmawiamy o tym, jak wyglądały kolejne etapy podróżowania i co przyczyniło się do poprawy warunków podróży.
Termin realizacji: 25 listopada – 1 grudnia 2021
